حيا، ريشه ی همه ی صفات خوب
( جلسه اول استاد ارجمند حجت الاسلام و المسلمين سيد علي اكبر حسيني تابستان 91 )
كنيزكي طاق گلي را تقديم به حضرت امام حسين (ع) كرد حضرت به پاس اين كار نيكو وي را آزاد كردند شخصي آنجا بود و اعتراض كرد به اين كه در قبال طاق گلي ، امام كنيز را آزاد كرده امام فرمودند : اخلاق ما از قرآن كريم نشات گرفته است قرآن مي فرمايد : ( اذا حييتم تبحيه فحيوآ باحسن منا اوردوها ان الله كان علي كل شي حسيب ) هنگاميكه به شما تحيتي گفتند شما بهتر از آن را باز گردانيد يا آن كه به همان اندازه باز گردانيد كه خدا بر هر چيزي حسابگر است بنابراين، دستور اين است كه هديه اي كه به شما داده مي شود نه تنها بي پاسخ نگذاريد بلكه افزوده برگردانيد و اگر نتوانستيد حداقل سپاسگزاري كنيد آيه 86 سوره نساء
پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد : اذا اليك يدن فكا فيها بما يري عليما عوالفضل مع ذلك
هنگاميكه دستي به نيكي به سوي تو گشوده شد آن را با افزون تر مكافات كن تازه آن كسي كه آغاز كرده فضيلت براي اوست
لذا اين يك دستوراست كه در جواب سلام ، گرم تر و شيرين تر از سلام كننده پاسخ بدهيد در هر رفتاري بايد از اين ملاك تبعيت كنيم تا به اصطلاح ملكه ي رفتار ما بشود به طور مثال در برخورد با همسايه نيز بايد اينگونه عمل كنيم . اگر ظرف غذايي به درب منزل ما فرستادند ما بهتر از آن را در ظرف برگردانيم
كسي خدمت امام حسين (ع) رسيد و خواست تمنايي بكند هنوز لب به سخن نگشوده بود كه امام فرمودند : من وجهك عن .... مسئله چهره ات را از شكست و كهنگي سئوال كردن حفظ كن در ادامه فرمودند: در خواستت را بنويس كه من تو را خشنود خواهم كرد .
اين مسئله بسيار مهم است كه ما راضي به شرمندگي و شرمساري مومنان نباشيم ما همكاران كه در مدارس با دانش آموزان مواجه هستيم بايد بسيار به اين مطلب توجه كنيم كه دانش آموز در مقابل جمع شرمنده نشود . اگر اين شرمندگي براي او عادت شود تربيت پذيري خود را تا حد زيادي از دست مي دهد . در برخورد با فرزندانمان نيز اين كلام معصوم را از ياد نبريم . اگر فرزند تحقير شود خداي ناكرده در برابر شما گستاخي نيز مي كند
اگر حيا در كسي كاسته شود تربيت پذيري او تا حد زيادي از بين مي رود .
اين فرد درخواستش را نوشت 500 دينار به فلان شخص بدهكارم شما از او مهلتي بگيريد تا من بتوانم در آينده بدهكاري خود را بپردازم
دستور اين است وان كان ذوعسره فنظره الي ميسره اگر دست تنگ بود مهلت بدهيد تا گشايشي حاصل شود .
امام حسين (ع) كسيه اي را به او دادند و فرمودند با اين هزار دينار هم قرض خود را پس بده و هم ساماني به زندگي ات بده . امام در كنار اين كمك نصيحتي فرمودند ابراز حاجت مكن مگر در هنگام ضرورت . در آن هنگام نيز به تنها سه نفر رجوع كن اول به دين دار مراجعه كن دوم به انسان جوانمرد مراجعه كن در غير اينصورت به شخصي رجوع كن كه در خانواده ي شريفي پرورش يافته است . چندين و چند نكته دراين حديث شريف است كه مهمترين آنها حفظ آبروي افراد است .
حضرت امام خميني (ره) براي جمعي از اساتيد دانشگاه صحبت مي كردند دراين ميان به شخصي اشاره كردند و او را فراخواندند آهسته در گوش او چيزي گفتند و آن شخص رفت بعداً از وي پرسيدند امام به شما چه گفت : آن شخص ذكر مي كند كه من انگشتر طلا در دست داشتم امام فرمودند طلا براي مرد حرام است . حياذاتاً در وجود بچه ها هست و بايد تقويت شود چرا كه ريشه ي همه ي صفات خوب حيا است . از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه از اقوال انبياء گذشته جزاين كلمه سخني باقي نمانده كه فرمودند هنگاميكه حيا نكردي هر چه مي خواهي بكن يعني از كسي كه حيا ندارد هيچ گونه نيكي را سراغ نگير .
كتاب شريف مفاتيح الحيات ، آداب زندگي را به ما مي آموزد . فصل اول اين كتاب درباره تفكر و تدبر است رسول خدا (ص) به ابن مسعود فرمود( اذا عملت عملاً فعمل بعلم و عقل) هنگاميكه ميخواهي كاري انجام بدهي براساس آگاهي و تدبر و خردمندي اين كار را انجام بده و اياك ان تعمل عملاً بغير تدبر و علم مبادا كاري بدون تدبر و آگاهي انجام بدهي .
تدبر يعني دور نگري آينده نگري و پشت مسائل را ديدن
پيامبر در ادامه مي فرمايند : زيرا خداي متعال فرمود ولاتكونوا كالتي نقض مبادا مثل زني باشيد كه رشته ي خود را پس از محكم تا بيدن از هم وا كرد آيه 92 سوره نحل
پيامبر اكرم (ص) كار بدون عقل را تشبيه به كار بي نتيجه مي كنند
چراغ راهنماي ما عقل است عقل بدون علم وسيله اي براي تفكر و آينده نگري نخواهد بود .
اميرمومنان علي (ع) نيز شخصي كه بدون علم و تدبر عمل مي كند به چهار پايي تشبيه مي كنند كه براي گرداندن چرخ از آن استفاده مي شود . چشم اين حيوان را مي بندند تا در محيط بسته تصور حركت داشته باشد در امور مهم مشورت كردن يك راه كسب علم است پيامبر اكرم (ص) مي فرمايند: ( اذا شاورت رجل سارلك عقله) هنگاميكه با كسي مشورت كردي در حقيقت عقل او را به خدمت خود گرفتي
