تفكر و تعقل اساس هستي انسان
(سخنان حضرت حجت الاسلام والمسلمين سيد علي اكبر حسيني جلسه سوم آموزش مربيان تابستان 91 )
قرآن كريم مي فرمايد :ان شرالدواب عندالله .... بدترين جنبندگان پيش خدا انساني است كه كور و كر است و تعقل نمي كند . لذا تعقل كردن معنا بخش چشم و گوش انسان است . اساس هستي انسان را تفكر و تعقل او تشكيل مي دهد پيغمبر اكرم (ص) مي فرمايند : (( ركعتان خفيفتان في تدبر خير من قيام ليله )) دو ركعت سبك و كوتاه همراه تدبر بهتر از ايستادن به نماز يك شب تا به صبح است . در مورد صفت عاقل مي گويند : (( اذا ارادان يتكلم تدبره فان كان خير تكلم فغنم و ان كان شر سكت فسلم )) هنگاميكه عاقل قصد صحبت دارد تدبر مي كند اگر تفكر به درستي و خوبي سخن نظر داشت مي گويد و بهره مي برد در غير اين صورت ساكت و سالم مي ماند سخن گفتن آسان است اما با تدبر سخن گفتن مشكل است . شما اگر به سخنان و تفسير الميزان علامه طباطبائي مراجعه كنيد بيانات و نوشته هاي ايشان را لبريز از خردورزي مي يابيد .
شخصي خدمت رسول خدا رسيد و درخواست نصيحت كرد . رسول الله (ص) فرمودند :آيا به آنچه بگويم عمل مي كني وي گفت : آري دو مرتبه ديگر نيز رسول خدا از او اين سئوال را پرسيدند . پس از آن فرمودند : فاني اوصيك اذا ان ..... امر فتدبر عاقبته .... هنگاميكه قصد انجام كاري را داري به عاقبت كار بيانديش اگر خوب بود وموجب رهيابي و هدايت توست انجام بده و اگر موجب گمراهي و ضلالت توست از آن دست بردار اين تاكيد رسول خدا و سه مرتبه سئوال از آن شخص نشان مي دهد اين مشكل بسياري از انسانها ست . (( التدبر قبل العمل يومنك من الندم )) تدبر در كار تو را از پشيماني ايمن مي سازد . هنگام نماز بود و مردم در صفوف نشسته بودند و پيامبر اكرم (ص) صحبت مي كردند صداي زنگ شتران يك قافله و اهل يك كاروان تجارتي به گوش رسيد . مردم از گوشه و كنار يك به يك از صف نمازخارج شدند و به سراغ كاروان رفتند (( و اذا راو تجاره اولهوا ان فضواليها )) تجارت يا لهو و لعبي در كار باشد به آن سوي شتابند و تركوك قائما و تورا در حال سخنراني تنها مي گذارند (( قال ما عندالله خير من اللهو و من االتجاره و الله خير الرازقين )) به آنها بگو آنچه پيش خداست از اجناس اين كاروان و لهوو لعبي كه تو را مشغول و سر گرم مي كند ارزشمند تر است و خدا خير الرازقين است لذا در عاقبت كارها بايد تدبر باشد . نمونه ي ديگر اين بي تدبري در جنگ احد موجب شكست مسلمين مي شود آن 50 نفري كه مسئول مراقبت از آن تنگه بودند با بي تدبري بدنبال غنائم رفتند وتنها 11 نفر شامل فرمانده در آنجا ماندند كه تمامي شهيد شدند دراين جنگ 70 نفر از بهترين ياران پيامبر شامل حمزه ي سيد الشهدا به شهادت رسيدند .
اين آيه آخر سوره ي جمعه مانند ساير آيات قرآن همه ي انسان ها را مخاطب قرار مي دهد و خاص آن واقعه نيست لذا ساز و دهل تجارت امروز هم انسان را از تقوا و عبادت روي گردان مي كند .
امام صادق (ع) مي فرمايند : آيات قرآن براساس اين مثل است (( اياك اعني واسمعي يا جار )) به تو مي گويم كه همسايه گوش دهد .
خداوند مثل يهود را مي زند (( قل يا ايها الذين ها دوا .... )) اگر مي گوييد ما دوستان راست و صادق خدا هستيم پس چرا از مرگ مي گريزيد . قرآن در ادامه مي فرمايد . اين ها بخاطر كرده هاي پيشين شان گرفتار اند و نمي توانند در ميدان جهاد حاضر شوند در آخر هم چه بروند و چه نروند قرآن مي فرمايند : با مرگي كه از آن مي گريزيد ملاقات خواهيد كرد .
اميرالمومنين علي (ع) مي فرمايد (( كل امرء لاق ما يفرمنه في فراره )) هر كسي كه از مرگ مي گريزد در مسير گريختن به كام مرگ مي رود. (( فاذا جاء اجلهم لايستا خرون ساعه و لا يستقدمون )) هنگاميكه اجل پيش مي رسد نه ساعتي تاخير مي كند و نه جلو مي افتد (( قل ان الموت الذي تفرون منه فانه ملاقيكم ثم تردون الي عالم الغيب و الشهاده )) پس از مرگ باز مي گرديم به سوي كسي كه (( لايعزب عن علمه مثقال ذره )) حتي يك ذره از علم او پنهان نيست اگر ايمان و باور داشته باشيم بازگشت ما به سمت كسي است كه عالم الغيب و الشهاده است آيا رفتار ما همين گونه خواهد بود ؟ (( فينبئكم بما كنتم تعملون )) و خدا به آنچه مي كرديد شما را خبر مي دهد .
(( اولم يكف بر بك ان نقوم علي كل شئي شهيد )) آيا اين براي شما كافي نيست كه خدا بر هر چيز حاضر و گواه است (( وهو معكم اينما كنتم و الله بما تعملون بصير )) او با شماست هر كجا كه باشيد و به آنچه مي كنيد بيناست تمام اين آيات و روايات براي آگاهي توجه و تدبر انسان است . صفات زيباي خدايي و زندگي متعالي و آرامش الهي نتيجه ي تدبر انسان است . تدبر ما را از ظواهر دنيا به باطن آن مي رساند
(( الالاخير في عباده ليس فيها تفكر )) آگاه باشيد عبادتي كه در آن تفكر نيست خيري نيز ندارد (( الا لا خير في قرائه ليس فيما تدبر )) قرآن خواندني كه در آن تفكر نيست خيري نيز ندارد (( ان الله اشتري من المومنين اموالهم و انفسهم بان لهم الجنه )) خداست كه با تو خريد و فروش مي كند اميرالمومنين (ع) در نهج البلاغه مي فرمايند : (( استنصركم و له جنودالسماوات و الارض و استقر ضكم و له خزائن السماوات و الارض )) از شما ياري خواست در حاليكه تمام آسمان ها و زمين لشكريان او يند و از شما قرض خواست در حاليكه تمام گنجينه هاي آسمان و زمين مال اوست برخي از بندگان نه تنها خودشان بخل مي ورزند بلكه ديگران را نيز منع مي كنند .
قرآن كريم مي فرمايد (( يبخلون و يامرون الناس بالبخل )) هم خودشان بخل مي ورزند و هم ديگران را به بخل امر مي كنند ((ها انتم اهولاء تدعون لتنفقوا في سبيل الله فمنكم من يبخل و من يبخل فانما يبخل علي نفسه و الله الغني و انتم الفقراء
از خداي متعال مي خواهيم دل هاي ما را از بخل پاكيزه كند كه و من يوق شح نفسه فا ولئك هم المفكحون كسي كه از بخل خويش نگه داشته شود به فلاح و رستگاري مي رسد .
